Çerezler (Cookies) Nedir? Web Sitelerinin Dijital Hafızası
Çerezler (Cookies), bir web sitesini ziyaret ettiğinizde sunucunun (web sitesini barındıran bilgisayar), web tarayıcınıza (Chrome, Firefox, Safari vb.) gönderdiği ve tarayıcınızın da sizin bilgisayarınızda veya cihazınızda sakladığı küçük metin dosyalarıdır. Bu dosyalar, web sitesinin sizi daha sonraki ziyaretlerinizde hatırlamasını sağlamak, deneyiminizi kişiselleştirmek veya sitenin işlevselliğini yerine getirmek gibi çeşitli amaçlarla kullanılır.
Çerezler pasif dosyalardır; yani program değillerdir, kendi başlarına çalışamazlar, bilgisayarınıza virüs bulaştıramazlar veya sabit diskinizden bilgi toplayamazlar. Sadece web sitesinin sizin hakkınızda (veya daha doğrusu tarayıcınız hakkındaki) belirli bilgileri kaydetmesine ve daha sonra okumasına izin verirler.
Çerezler Nasıl Çalışır?
Temel işleyiş şu şekildedir:
- Bir web sitesini ilk kez ziyaret ettiğinizde, web sunucusu tarayıcınıza bir veya daha fazla çerez gönderir.
- Tarayıcınız bu çerezleri bilgisayarınızda, web sitesinin domain adıyla ilişkilendirilmiş küçük metin dosyaları olarak saklar.
- Aynı web sitesini daha sonra tekrar ziyaret ettiğinizde, tarayıcınız o siteyle ilgili olarak sakladığı çerezleri otomatik olarak web sunucusuna geri gönderir.
- Web sunucusu bu çerezleri okur ve daha önceki ziyaretinizden veya tercihlerinizden kalan bilgileri tanır, böylece web sitesi deneyiminizi buna göre ayarlayabilir veya sizi tanıyabilir.
Her çerez genellikle ait olduğu web sitesine özgüdür. Yani, siteadi.com tarafından ayarlanan bir çerez, baskasiteadi.com tarafından doğrudan okunamaz. Bu durum, kullanıcı gizliliğinin temel bir koruma mekanizmasıdır.
Çerezler Neden Kullanılır? Temel Amaçlar
Çerezler, modern web sitelerinin düzgün çalışması ve kullanıcı deneyimini iyileştirmesi için kritik öneme sahip çeşitli işlevleri yerine getirir:
- Oturum Yönetimi (Session Management): En temel kullanımlarından biridir. Sitelere giriş yaptığınızda “beni hatırla” seçeneğini işaretlemeniz veya bir e-ticaret sitesinde oturumunuz açıkken sepetinize ürün eklemeniz ve farklı sayfalarda gezinirken sepetinizin boşalmamasını sağlamak gibi işlevler oturum çerezleri sayesinde gerçekleşir. Bu çerezler genellikle tarayıcı oturumu sona erdiğinde (tarayıcı kapatıldığında) silinir.
- Kişiselleştirme (Personalization): Web sitelerinin kullanıcı tercihlerini (dil seçimi, site teması, font boyutu, belirli ayarlar) hatırlamasını sağlar. Bu sayede siteyi her ziyaret ettiğinizde aynı ayarları yeniden yapmak zorunda kalmazsınız. Bu tür çerezler genellikle daha uzun süreli (birkaç gün, hafta veya ay) saklanır ve “Kalıcı Çerezler” olarak adlandırılır.
- Takip ve Analiz (Tracking & Analytics): Web sitesi sahiplerinin ziyaretçilerin site içindeki davranışlarını (hangi sayfaları ziyaret ettiler, sitede ne kadar kaldılar, hangi linklere tıkladılar vb.) anlamalarına yardımcı olur. Google Analytics gibi araçlar bu bilgiyi anonimleştirilmiş veya takma adlı (pseudonymized) çerezler aracılığıyla toplar. Bu veriler, sitenin performansını analiz etmek ve iyileştirmek için kullanılır.
- Kimlik Doğrulama: Kullanıcının giriş yaptıktan sonra kimliğini doğrulamak ve sitenin güvenli veya sadece üyelere özel alanlarına erişim sağlamak için kullanılır.
- Alışveriş Sepetleri: E-ticaret sitelerinde, kullanıcının sepete eklediği ürünleri, site içinde gezinirken veya siteyi terk edip daha sonra döndüğünde hatırlamak için kullanılır.
- Reklamcılık: Kullanıcıların ilgi alanlarına veya daha önceki tarama geçmişlerine göre hedeflenmiş reklamlar sunmak için kullanılır. Bu amaçla kullanılan çerezler genellikle “Üçüncü Taraf Çerezleri”dir.
Çerez Türleri: Birinci Taraf ve Üçüncü Taraf Çerezleri
Çerezler, kimin tarafından ayarlandığına göre iki ana kategoriye ayrılır ve bu ayrım gizlilik açısından önemlidir:
- Birinci Taraf Çerezleri (First-Party Cookies): Kullanıcının doğrudan ziyaret ettiği web sitesinin kendisi tarafından ayarlanır. Oturum yönetimi, dil tercihleri, alışveriş sepeti içeriği gibi sitenin temel işlevleri için kullanılırlar. Genellikle kullanıcı deneyimini iyileştirmeye odaklıdırlar ve gizlilik riskleri genellikle daha düşüktür.
- Üçüncü Taraf Çerezleri (Third-Party Cookies): Kullanıcının o anda ziyaret ettiği web sitesinden farklı bir domain tarafından ayarlanır. Bu genellikle, ziyaret edilen siteye gömülü olan bir reklam ağının, bir sosyal medya platformunun veya bir analiz hizmetinin kodu aracılığıyla gerçekleşir. Üçüncü taraf çerezlerinin temel amacı, kullanıcıyı farklı web siteleri arasında takip etmek ve kullanıcı profilleri oluşturarak hedeflenmiş reklamlar sunmaktır. Bu çerezler, gizlilik endişelerinin ana kaynağıdır ve birçok tarayıcı (Chrome’un gelecekteki planları gibi) üçüncü taraf çerezlerinin kullanımını kısıtlamaya veya engellemeye başlamıştır.
Gizlilik ve Yasal Düzenlemeler (KVKK, GDPR vb.)
Çerezlerin kullanıcı davranışlarını takip etme yeteneği, dünya genelinde gizlilikle ilgili ciddi endişelere yol açmıştır. Bu nedenle, birçok ülke ve bölge (Türkiye’de KVKK – Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, Avrupa Birliği’nde GDPR – Genel Veri Koruma Yönetmeliği ve ePrivacy Direktifi gibi) web sitesi sahiplerine çerez kullanımı konusunda belirli yükümlülükler getirmiştir. Bu yükümlülüklerin başlıcaları şunlardır:
- Kullanıcıları sitede çerez kullanıldığı hakkında açıkça bilgilendirmek.
- Özellikle pazarlama, takip ve analitik amaçlı çerezler gibi sitenin temel işlevselliği için kesinlikle gerekli olmayan çerezler için kullanıcıdan açık ve bilinçli rıza (izin) almak (genellikle bir “Çerez Onay Bannerı” veya pop-up aracılığıyla). Çoğu düzenleme “varsayılan olarak açık” (opt-out) yerine “varsayılan olarak kapalı” (opt-in) modelini benimsemiştir.
- Kullanıcılara hangi çerezlere izin vereceklerini seçme ve verdikleri rızayı geri çekme hakkı tanımak.
- Hangi çerezlerin kullanıldığını, ne işe yaradıklarını, ne kadar süreyle saklandıklarını ve kullanıcıların bunları nasıl yönetebileceğini açıklayan detaylı bir Gizlilik Politikası veya Çerez Politikası bulundurmak.
WordPress ve Çerezler
WordPress‘in kendisi, sisteme giriş yapan kullanıcıları (yönetici, editör vb.) ve yorum bırakan ziyaretçileri hatırlamak için bazı birinci taraf çerezleri kullanır. Ancak, WordPress sitenize eklediğiniz temalar ve özellikle eklentiler (Google Analytics eklentileri, reklam eklentileri, sosyal medya eklentileri, e-ticaret eklentileri, iletişim formu eklentileri) çok sayıda ve çeşitli amaçlarla çerezler ekleyebilir. Bu nedenle, bir WordPress site sahibi olarak, sitenizde hangi çerezlerin kullanıldığını bilmek, bu çerezlerin amacını ve türünü belirlemek ve ilgili yasal düzenlemelere (KVKK, GDPR gibi) uyumluluk sağlamak için genellikle özel Çerez Onay (Cookie Consent) Eklentileri kullanmak gereklidir.
Sonuç
Çerezler (Cookies), web sitelerinin kullanıcıları ve tercihleri hakkında bilgi saklamasını ve bu bilgileri daha sonraki etkileşimlerde kullanmasını sağlayan temel bir web teknolojisidir. Oturum yönetimi, kişiselleştirme, site içi analiz gibi birçok faydalı işlevi yerine getirirken, özellikle üçüncü taraf çerezleri aracılığıyla gerçekleştirilen siteler arası takip, önemli gizlilik endişeleri yaratmıştır. Bu endişeler, web sitesi sahiplerine çerez kullanımı konusunda şeffaf olma ve kullanıcılarından yasal düzenlemelere uygun şekilde rıza alma zorunluluğu getirmiştir. Modern bir web sitesi (WordPress sitesi dahil) yönetirken, çerezlerin işleyişini anlamak ve gizlilik yasalarına uyumluluk sağlamak kritik öneme sahiptir.
